Cyfarwyddion cyfoes a chynhyrchwyr wedi eu penodi i gefnogi dyfodol chwedleua yng Nghymru – Hwb Chwedleua Myseliwm

Mae Hwb Chwedleua Myseliwm wedi penodi tri chwedleuwr fel Cyfarwyddion Cyfoes a dau gynhyrchydd fel rhan o’i raglen gydweithredu newydd trwy Gymru gyfan rhwng gweithwyr llawrydd a sefydliadau, gyda chefnogaeth cronfa Cysylltu a Ffynnu Cyngor Celfyddydau Cymru.

Rhwydwaith o bartneriaid sefydliadol a llawrydd, wedi ymrwymo i rannu ymarfer a meithrin chwedlau llai cyffredin o bob rhan o gymunedau amrywiol Cymru yw Hwb Chwedleua Myseliwm. Ysbrydolwyd y model gan rwydweithiau myceliwm natur ac mae’n cynnwys cefnogaeth i gynhyrchwyr a rôl newydd i’n Cyfarwyddion cyfoes.

Bydd Beyond the Border, yr Eisteddfod Genedlaethol, People Speak Up, Menter Iaith a Citrus Arts, ynghyd â chwedleuwyr unigol ac aelodau o’r gymuned, Head4Arts a Theatr Soar, yn gweithio i sicrhau dyfodol y sector chwedleua yng Nghymru.

"“Cawsom gymaint o geisiadau gwych ar gyfer rownd gyntaf ein Hwb Chwedleua Myseliwm, ac roedd yn benderfyniad anodd. Ond mae’r pedair swydd newydd yr ydym yn cyhoeddi eu deiliaid heddiw i gyd yn dwyn rhywbeth rhyfeddol i swyddi’r Cyfarwyddion a’r Cynhyrchydd. Rwyf wrth fy modd y bydd Mair Tomos Ifans yn gweithio yn Gymraeg a gyda rhai cymunedau dwyieithog hefyd. Mae gennym ddwy gynhyrchydd wych yn Rhian Davies a Cathy Boyce - bydd Cathy yn dychwelyd at ei gwreiddiau yn y Cymoedd a bydd Rhian yn creu cyfleoedd ar gyfer rhagor o chwedleua yng Nghanolbarth Cymru. Yn olaf, mae gennym swydd sy’n cael ei rhannu rhwng Jo Munton a Nia Llywelyn, fydd yn gweithio gyda’r dysgwyr trwy Gymru. Rwy’n argyhoeddedig y bydd eu gwaith yn ymatebol, cyffrous, yn fentrus, ac yn fwy na dim yn archwilio beth mae adrodd storïau mewn cymunedau cyfoes yn ei olygu.” Cynhyrchydd Ymgysylltu i Beyond the Border, Tamar Eluned Williams.

Bydd y cynhyrchydd, Rhian Davies yn canolbwyntio ar ddatblygu gweithgareddau a digwyddiadau yng Nghanolbarth Cymru. Dywedodd Rhian,“Mae cysylltu gyda chymunedau a chwedleuwyr lleol yn fy nghyffroi, i wrando ar storïau hen a newydd, yn Gymraeg ac yn Saesneg a chreu rhaglen o ddigwyddiadau a gweithdai i archwilio storïau am fywyd bob dydd, chwedlau a llên gwerin gyda phobl o bob oed a lefel o brofiad chwedleua.”

Bydd y Chwedleuwraig Mair Tomos Ifans hefyd yn gweithio yn y Canolbarth. Dywedodd Mair, “Rwyf wedi gwirioni o gael y cyfle i gyfarfod mewn grwpiau bach i rannu holl storïau, hanesion, a thraddodiadau’r ardal hon; tynnu’r holl ddeunydd sydd mewn cyfrolau llychlyd a’r perlau sy’n fyw yng nghof pobl allan, a’u crynhoi mewn rhyw fodd; archif o ryw fath.

Mae perygl y bydd yr hanesion bach lleol yma yn mynd ar goll wrth i strwythur cymunedau newid. Dwi’n credu’n angerddol bod gwybodaeth am leoliadau hanesion a storïau yn rhoi gwreiddiau i bobl; dwi’n credu eu bod yr un mor bwysig â’r chwedlau mawr hynny sy’n cael eu cyfri’n “glasuron” Cymru. Ond y peth pwysicaf i mi yw annog pobl i rannu a dal ati i rannu.

Yn Ne Cymru, bydd y chwedleuwyr Nia Llywelyn a Jo Munton yn gweithio ond maent hefyd yn gobeithio gweithio trwy Gymru, gan ddefnyddio’r gelfyddyd i helpu dysgwyr y Gymraeg.

Dywedodd Jo Munton, “Rwyf wedi cael fy ysbrydoli’n llwyr o fod yn rhyw fath o arweinydd taith i bobl sy’n teithio tua’r iaith Gymraeg hynafol a’r gelfyddyd chwedleua hynafol. A chael pobl i adrodd eu storïau eu hunain, neu rai eu teuluoedd, neu eu fersiynau nhw, o chwedlau. Gallaf ddweud hyn o brofiad personol, fel rhywun sydd â dyslecsia rwyf wedi ceisio dysgu fy mamiaith ers blynyddoedd (ganed fy mam yn nyffrynnoedd dyfnion Aberriw ond yn agos at Lundain y cefais i fy magu). Rwyf wedi ailadrodd blynyddoedd o wersi dosbarth, dilyn y cyrsiau Say Something in Welsh; wedi cael wythnosau yn Popeth Cymraeg ac wedi bod ar Duolingo’n ffyddlon. Mae’r cyfan wedi helpu ond pan ddechreuais i weithio gyda Nia ar adrodd y Chwedlau, dyna pryd y daeth yn fyw. Felly rwyf yn falch iawn o gael y cyfle i rannu’r offer a’r technegau dwi wedi eu dysgu hyd yn hyn a chreu lle i bobl gymryd eu camau eu hunain i archwilio storïau yn Gymraeg.”

Mae’r cynhyrchydd profiadol, Cathy Boyce, yn angerddol am ddatblygu rhaglen o weithgareddau a digwyddiadau yn Ne Cymru gyda phwyslais arbennig ar ei phentref ei hun yng Nglyn Nedd, a’r siroedd cyfagos sef Castell-nedd Port Talbot, Rhondda Cynon Taf a Merthyr. Mae Cathy yn teimlo’n angerddol bod hwn yn gyfle i fynd â chwedleua yn ôl at ei gwreiddiau a datblygu’r genhedlaeth nesaf o chwedleua.

“Rwyf wedi tyfu yn rhan uchaf dyffryn Nedd ac mae fy rhieni a’u rhieni hwythau wedi byw a gweithio yng Nglyn Nedd/Hirwaun a’r cymoedd diwydiannol ar hyd eu hoes. Er fy mod wedi gadael cartref am y ddinas fawr (wel, Caerdydd...) amser maith yn ôl, bydd y cymunedau hynny wastad yn teimlo fel fy nghartref. Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at helpu i ddatblygu rhaglen o weithgareddau sy’n adlewyrchu hanes, diwylliant ac arwyddocâd gwleidyddol pwysig yr ardal hon; ei merthyron a’i chwedlau, ei llên gwerin a’i ffwrneisi.

Ymhlith y chwedleuwyr gorau i mi eu cyfarfod mae’r storïwyr hynny sy’n diddanu ar ôl amser cau, a phensiynwr o Ben-y-Waun yn fy hudo â hanesion Johnny Owen y bocsiwr. Rwy’n ddiolchgar iawn i’r Hwb Mycelium am roi cyfle i mi chwarae rhan wrth feddwl yn greadigol am swyddogaeth chwedleua yn y bywyd cyfoes a sut y gall helpu i’n cysylltu.”

Rydym yn edrych ymlaen yn fawr i weld sut y bydd Mair, Jo, Nia, Rhian a Cathy yn datblygu’r holl syniadau gwych y gwnaethon nhw eu cyflwyno i’r Hwb Mycelium, ac rydym yn edrych ymlaen at eu cefnogi wrth i’w preswyliad ddatblygu. Mae’n wych cael croesawu’r nifer lawn o ymarferwyr ym mlwyddyn gyntaf yr Hwb, gan gynnwys Phil Okwedy a Deb Winter sy’n Gyfarwyddion Cyswllt gyda People Speak Up yng Ngorllewin Cymru. Rydym ni i gyd yn edrych ymlaen at gael clywed rhagor am y llu o storïau difyr yr ydym yn gwybod eu bod allan yna yn ein cymunedau wrth i brosiect Mycelium esblygu,” dywedodd Cyfarwyddwr Artistig Beyond the Border, Naomi Wilds.

Bydd yr aelodau newydd o’r tîm yn dechrau datblygu eu rhaglen o weithgareddau dros yr ychydig fisoedd nesaf. Mae Phil Okwedy a Deb Winter, y Cyfarwyddion Cyswllt gyda People Speak Up eisoes wedi cychwyn eu gweithgareddau yng Ngorllewin Cymru gan weithio ar ddatblygu Storïau dros y Ffôn, Sgwrsio gyda Grŵp Dynion People Speak Up a storïau gyda Chartrefi Gofal, gyda mwy wedi eu cynllunio ar gyfer yr ychydig fisoedd nesaf.